غیبت صغری (۲۶۰–۳۲۹ هـ.ق) با ارتباط از طریق نواب اربعه (عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح نوبختی، علی بن محمد سمری)
غیبت کبری (از ۳۲۹ هـ.ق تاکنون) که ارتباط ظاهری قطع و رهبری معنوی برقرار است
❓ علل غیبت
حفظ جان حضرت از توطئه حکام عباسی
آمادهسازی شرایط جهانی برای قیام
امتحان و پالایش امت قبل از ظهور
💡 روشهای هدایت در غیبت
غیبت صغری: پاسخگویی سؤالها و صدور احکام از طریق نواب خاص
غیبت کبری:
«ولایت معنوی» (آگاه بودن حضرت از احوال مؤمنان و دعای ایشان برای آنان)
برکات غیبی (حل مشکلات علمی، یاری معنوی، الهام در سختیها)
🎯 مسئولیتهای منتظران
تقویت معرفت به امام و محبت قلبی
تبعیت از فرامین فقیهان و علمای دین
آمادهسازی خود و جامعه برای قیام
دعا برای فرج و گسترش فرهنگ انتظار
خلاصه (قابل مطالعه در ۱۵ دقیقه):
پس از شهادت امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۶۰ هـ.ق، دوره غیبت صغری آغاز شد که حضرت مهدی (عج) از طریق چهار نائب خاص با شیعیان در تماس بود. در سال ۳۲۹ هـ.ق آخرین نائب درگذشت و غیبت کبری شروع شد که ارتباط ظاهری قطع و «ولایت معنوی» به جای آن قرار گرفت. علت غیبت، حفظ جان آخرین حجت از توطئه دشمنان، ادامه امامت در شکل جدید و آمادهسازی زمینه جهانی برای تحقق قسط بود. در غیبت صغری، نواب اربعه پاسخگوی پرسشها و هدایتگر بودند؛ اما در غیبت کبری رابط رسمی نیست و امام (عج) به اذن الهی از احوال بندگان آگاه است و به اشخاص واجد شرایط کمک معنوی میرساند. منتظران در این دوره وظیفه دارند با شناخت عمیق احادیث و معارف، پیروی از علما، آمادهسازی خود و جامعه و دعا برای فرج، زمینهساز ظهور حضرت باشند.
👨⚖️درس دوم: مرجعیت و ولایت فقیه
امتحانیمرجعیت
📖 ضرورت استمرار امامت در غیبت
قرآن: تشکیل گروهی برای تفقه در دین تا پس از کسب علم به دیگران بیاموزند
حدیث امام عصر (ع): «در مورد رویدادهای زمان به راویان حدیث ما رجوع کنید…»
🧑🏫 تعریف مرجع تقلید و ولیّ فقیه
مرجع تقلید: متخصص در احکام (تفقّه و تشخیص احکام فردی)
خلاصه (قابل مطالعه در ۱۵ دقیقه):
با قطع ارتباط ظاهری امام عصر (عج)، نیاز به مرجعی برای تبیین احکام دین و حکومتی برای اجرا آنها ایجاد شد. قرآن کریم مؤمنان را به تشکیل گروههای تفقّه دعوت کرده و امام (عج) نیز مسلمانان را به رجوع به «راویان حدیث» برای رسیدن به احکام زمان سفارش کرده است.
فقهای برگزیده دو مقام «مرجعیت دینی» (تبیین احکام فردی) و «ولایت ظاهری» (حکومت اسلامی) را بر عهده دارند. شرایط آنان شامل تقوا، عدالت، زمانشناسی، علم و مدیریت و مقبولیت مردمی است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی، مردم با انتخاب مجلس خبرگان، حق تعیین ولیّ فقیه را بهصورت جمعی اعمال میکنند و خبرگان فقها، رهبر جامعه را با رعایت شرایط شایستگی انتخاب مینمایند. این ساختار، ضامن استمرار راهنمایی معنوی و اجرای احکام اجتماعی در غیبت کبری است.
💎درس سوم: عزّت نفس
کلیدیامتحانی
🧠 تعریف عزّت و ذلّت
عزّت: «نفوذناپذیری» و «تسلیمنشدن» در برابر مستکبران و هوی (مقاومت درون و بیرون)
ذلّت: تسلیم هوسهای پست و فشار ستمگران
🌱 منشأ و آثار عزّت نفس
اتصال به خدا و حفظ عهد با او
احساس حضور الهی در همه لحظات
مقاومت در برابر وسوسهها و فقر
منجر به کاهش گناه و جرم (تحقیقات نشانگر آن است که اکثر مجرمان عزّت نفس پایین دارند)
🚀 راهکارهای تقویت عزّت نفس
مراقبه و یاد خدا (ذکر)
حفظ پیمانهای الهی
خودآگاهی و خودارزیابی مستمر
حمایت اجتماعی از ضعیفان (احساس مسئولیت در برابر محرومان)
خلاصه (قابل مطالعه در ۱۵ دقیقه):
عزّت نفس یکی از ارکان اخلاق اسلامی است که قرآن کریم آنرا از صفتهای الهی میداند و معصومین (ع) آنرا ضامن بسیاری از فضایل معرفی کردهاند. عزّت به معنای ایستادگی در برابر فشارهای درونی و بیرونی است؛ یعنی نه تنها در برابر زورگویان، بلکه در مواجهه با هوی و هوس نیز تسلیم نشویم. ذلّت نقطه مقابل آن است که فرد ابتدا درون خود مغلوب شده و سپس در بیرون تسلیم ستمگران میگردد. تحقیق و تجربه نشان داده که افراد با عزّت نفس بالا کمتر مرتکب جرم میشوند، زیرا عزّت مانع فساد و گناه است. برای پرورش این فضیلت، باید با یاد خدا و مراقبه سرمایه روحی خود را تقویت کنیم، عهدهای الهی را پاس بداریم و با خودآگاهی و خودارزیابی، نقاط ضعف را شناخته و بر آنها غلبه کنیم. همچنین حمایت از محرومان و احساس مسئولیت اجتماعی، عزّت فرد و جامعه را افزون میکند.